Ideę gospodarki o obiegu zamkniętym, jaką wdrażamy w życie jako Polski Pakt Plastikowy, można podsumować stwierdzeniem: po pierwsze nie marnować. Firmy, które współtworzą Pakt, proces ograniczania plastiku rozpoczynają od dogłębnego poznania i oceny swojego portfolio opakowań. Następnie, między innymi na bazie tworzonych przez Pakt materiałów, mogą zaplanować kolejne kroki w procesie zmian, wdrażając zasady ekoprojektowania w nowych opakowaniach. Najczęściej zaczynając transformację opakowaniową firmy mają już w swoich magazynach duże zapasy zamówionych i zakupionych wcześniej opakowań. Wtedy oczywiście w pierwszej kolejności należy wykorzystać te materiały, które zostały już wyprodukowane, tak aby nie zmarnować żadnych zasobów.
Ciekawą koncepcją, wspieraną przez Pakt są innowacje u źródła. Innowacje te mają na celu wdrożenie zasad gospodarki cyrkularnej w sektorze opakowań. Ich wyróżnikiem jest holistyczne podejście – wymagają przemyślenia nie tylko samego opakowania (doboru materiałów, projektu, metody produkcji), o czym zwykle myśli się w kontekście zmian w opakowaniach, ale i zmian w obrębie produktu samego w sobie (jego formuły, kształtu czy wielkości), czy modelu biznesowego (sposobu dostawy produktu, łańcucha dostaw, czy nawet miejsca jego produkcji). Wdrażanie innowacji u źródła rozpatrujemy według trzech strategii gospodarki cyrkularnej: eliminacji, ponownego użycia i cyrkulacji materiałów – realizacja każdej z nich pozwoli firmie ograniczyć zużycie plastiku.
Patrząc na ostatnie lata widzimy, że świadomość firm i poczucie odpowiedzialności za wprowadzane opakowania wzrosły – widoczne są zmiany na sklepowych półkach i stopniowo wdrażane cyrkularne praktyki. Działający od 2020 roku Polski Pakt Plastikowy jest platformą do współpracy firm wpływających na poszczególne etapy życia opakowań – od ich wytworzenia aż po recykling. Wspólne wysiłki, które podejmujemy oraz efekty naszej pracy publikowane w formie raportów, opracowań i narzędzi, mają służyć nie tylko członkom Paktu, ale całemu polskiemu rynkowi. Dzięki nim odpowiedzialni przedsiębiorcy wiedzą jak m.in. eliminować opakowania problematyczne, redukować zużycie plastiku, czy projektować opakowania tak, aby nadawały się do recyklingu. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na tempo zmian w firmach jest legislacja, która zarówno na poziomie europejskim jak i globalnym zaczyna stawiać przed firmami coraz ambitniejsze cele.
Pierwszą kwestią, najczęściej podnoszoną w temacie wyzwań jest z otoczenie regulacyjne. W Polsce nadal czekamy na szereg zmian prawnych, które pozwoliłyby przedsiębiorstwom na usystematyzowanie i zaplanowanie działań w dłuższej perspektywie, a także podjęcie decyzji co do kierunku inwestycji. Jednocześnie na poziomie Unii Europejskiej od kilku miesięcy obserwujemy proces tworzenia ambitnych przepisów, które zrewolucjonizują rynek i skierują nas na tory gospodarki o obiegu zamkniętym. Harmonizacja oraz przewidywalność ram prawa pozwoli firmom na bardziej stabilny i zrównoważony rozwój.
Innym wyzwaniem, ale jednocześnie także szansą, jest współpraca. Poszukiwanie cyrkularnych rozwiązań – o ile ma być efektywne – nie może ograniczyć się do jednego działu w jednej firmie. Realizacja zasad gospodarki o obiegu zamkniętym w praktyce wymaga zaangażowania specjalistów z różnych części organizacji, a oprócz tego – co może być trudniejsze – współpracy z innymi firmami, w tym z konkurencją. Działania w partnerstwie pozwalają jednak na osiągniecie efektu synergii, za które w tym przypadku z pewnością podziękuje nam także środowisko. Warto tu wspomnieć również o relacji firm z konsumentami, którzy są jednym z kluczowych elementów GOZowej układanki. Edukacja, budowanie świadomości czy wsparcie w poprawnej segregacji odpadów (np. dzięki umieszczeniu odpowiednich znaków na opakowaniu) sprawi, że jakość selektywnej zbiórki odpadów wzrośnie, a wraz z nią poziomy recyklingu, co przełoży się także na mniejsze zanieczyszczenie środowiska i uszczuplanie zasobów naturalnych ziemi.
Innym wyzwaniem jest konieczność inwestycji – poszukiwanie innowacji, prowadzenie badań i testów jest kosztowne i wymaga licznych zasobów (finansowych, ludzkich, czasowych), które należy poświęcić, aby w dłuższej perspektywie móc zacząć zbierać owoce tej pracy. Warto wspomnieć tu także o mniej oczywistym zasobie, jakim jest odwaga – do bycia pionierem, przecierania nowych szlaków, ale także popełniania błędów. Inwestycje są potrzebne na każdym etapie życia opakowania – rozpoczynając od metod projektowania i technologii tworzenia, aż po infrastrukturę do recyklingu.
Choć droga do zamykania obiegu opakowań plastikowych nie jest łatwa, cieszyć może nieustannie rosnąca liczba dobrych praktyk wdrażanych przez firmy, które pokazują, jak radzić sobie z poszczególnymi wyzwaniami. Takie przykłady można znaleźć m.in. w Raportach rocznych Polskiego Paktu Plastikowego.
Polacy z roku na rok wytwarzają coraz więcej odpadów – jak podaje Główny Urząd Statystyczny, w 2021 r. na jednego mieszkańca przypadało ich średnio 358 kg, co oznacza wzrost o 16 kg w porównaniu z 2020 rokiem. Więcej odpadów to niestety także więcej problemów z ich zagospodarowaniem – aby mogły trafić do recyklingu, zadaniem konsumenta jest odpowiednia segregacja. Choć, jak wskazują liczne raporty, czynność ta jest jedną z najczęściej deklarowanych aktywności proekologicznych wśród naszych rodaków, w 2020 r. jedynie 38% ogólnej ilości zebranych odpadów, było zebranych selektywnie. W tym miejscu ponownie warto podkreślić, że firmy mogą wesprzeć swoich konsumentów umieszczając na etykiecie produktu jasną instrukcję co należy zrobić z opakowaniem i do której z pięciu frakcji je wyrzucić.